کشور روسیه (شوروی سابق) که در همسایگی ماست، سرزمینی پهناور با تاریخی شگفت انگیر است که پذیرای اقوام و ملیت های گوناگون بوده و هست. این تنوع قومی و فرهنگی، گنجینه ای عظیم از نویسندگان مختلف را پرورش داده است. نویسندگانی نظیر تولستوی، چخوف، گوگول، داستایوفسکی و ماکسیم گورکی.
در اینجا به ماکسیم گورکی نویسنده برجسته و بی همتای روس می پردازیم که با بینوایان و خانه بدوشان و طبقات مطرود اجتماع همدردی و همنشینی میکرد. حتی با کسانی که بیماری های مسری و خطرناک داشتند مراوده داشت و با آنها هم غذا میشد و عملا همدری و همراهی میکرد. شاید بتوان گفت گورکی یکی از نوابغ نویسندگی دنیا باشد در حالی که هیچ ادعایی نداشت و آینه تمام نمای جامعه خود بود. اولین اثر ترجمه شده از او در ایران نیز مربوط به داستانی با عنوان ساعت است که توسط یوسف اعتصامی (پدر شاعر نامدار، پروین اعتصامی) به فارسی برگردانده شده است.
کتاب دانشکده های من، راوی سرگذشت ماکسیم گورکی در شهر قازان (کازان) است. وی برای تحصیل در دانشگاه عازم قازان شده بود، اما در آنجا درباره مردم و دانشجویان مشاهداتی داشت که برتر از واحدهایی بود که می توانست در دانشگاه بگذراند. محیط قازان و مردم آن که از طیف های مختلفی بودند، برای او که شیفته و دوستدار مردم روسیه بود، از بزرگ ترین دانشکده ها به حساب می آمد. او دربدری و گرسنگی دانشجویان را دید؛ با افراد انقلابی و سودجو و خلاصه همه طبقات جامعه مراوده داشت و تمام خصلت های خوب و بد آن ها را مشاهده و در داستان های خود منعکس کرد.
مخالفت با محیط پیرامون سازنده مرد است.
ماکسیم گورکی
از نکات جالب کتاب می توان به این نکته اشاره کرد که گورکی پس از رسیدن به قازان و تجربه سختی ها و گرسنگی ها (که حتی منجر به خودکشی ناموفق او شد)، اعتراف می کند که رفتن به دانشکده خیال هوسناکی بوده است و کار عاقلانه تر این بوده است که به ایران سفر کند!
از گورکی داستان های کوتاه بیشماری برجای مانده است. ولگردان یکی از مجموعه داستان های گورکی است که ۸ داستان کوتاه را در خود جای داده است. در ابتدای کتاب، شرح حال مفصلی درباره ماکسیم گورکی، به قلم مترجم (علی کسمائی) و س. م. پرسکی به رشته تحریر درآمده است. هدف بنده از معرفی این کتاب، پیشنهاد خواندن داستان خان و پسرش می باشد. خان و پسرش داستانی است تامل برانگیز از رفتار ظالمانه مالکین و صاحبان قدرت با زیردستان خود.
… مرگ گورکی، پس از درگذشت لنین، بزرگ ترین ضایعه کشور ما و بشریت است.
و. مولوتف
داستان دیگر این مجموعه، استپ ها است. داستانی که آنتون چخوف در نامه ای به ماکسیم گورکی درباره آن گفته: “داستان شما به نام استپ ها، با قدرت و استعداد فوق العاده ای توصیف و بیان شده است. حتی من در خود این آرزو را احساس کردم که چرا خودم آن را ننوشته ام.
شخصیت گورکی تاثیر عمیقی بر ادبیات روسیه و جهان گذشته است. به همین سبب، ادیبان و اندیشمندان بسیاری سعی کرده اند تا حداقل بخشی از زندگی گورکی را مورد بررسی و مطالعه قرار دهند. در شناخت ماکسیم گورکی، نوشته نویسنده معروف ایرانی آقای سعید نفیسی، یکی از همین کتاب ها است که تلاش کرده است تا آثار ادبی و ابعاد شخصیتی گورکی را در برهه های زمانی مختلف، مورد مطالعه قرار داده و به اطلاع خوانندگان ایرانی برساند.
چون کتاب های گورکی را می خواندیم، حس می کردیم که گرداگرد ما را مردم روسیه گرفته اند.
یکی از منتقدان گورکی
این کتاب به خوبی زندگی سراسر حزن انگیز ماکسیم گورکی را به خوبی بیان کرده است، به گونه ای که هر کسی آن را بخواند، با وی همدردی کرده و سختی های زندگی وی را به خوبی درک می کند. خود من پس از خواندن این کتاب برای دومین بار متاثر شده و سخت گریستم. بار اول در مورد مردی گمنام بود که در خانه سالمندانی در تهران فوت شد. بعد از یک هفته مشخص شد که نامبرده دارای دکترای ادبیات فارسی بوده است. افسوس …
